Οι λέξεις είναι χάδια και μαχαίρια”Νατάσσα Καραμανλή

Η Νατάσσα Καραμανλή γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη, όπου και κατοικεί μόνιμα.

Αμέσως μετά το Λύκειο ταξίδεψε στην Αμερική, όπου παρακολούθησε μαθήματα ως Graduate Minor στο Ohio State University, in Element of Theatre and Dramatic Literature.

Έχει διδάξει θεατρικό παιχνίδι στο 79ο και στο 83ο Δημοτικό σχολείο και έχει συνεργαστεί με το Ε΄ Δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Θεσσαλονίκης, στην διοργάνωση και εκπόνηση αρκετών σχολικών παραστάσεων.


Με την έλευση της κρίσης ξεκίνησε συστηματικά να ασχολείται με τη συγγραφή, στο προσωπικό της blog www.soufrazeta.com.Αγαπά τις λέξεις και σκαρφίζεται συνέχεια ιστορίες.

Βραβευτήκατε με το Α’ βραβείο του ομίλου Unesco Τ.Λ.Ε.Ε για τον θεατρικό μονόλογο «Το μπλουζ της Κυριακής», βέβαια δεν είναι η  πρώτη φορά που βραβεύεστε. Πως νιώσατε για την βράβευση των κόπων σας;
Τα βραβεία και οι έπαινοι, οι διακρίσεις εν κατακλείδι, θεωρώ πως δεν είναι τίποτα παραπάνω, από ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη. Μια έκφραση επιδοκιμασίας. Ουσιαστικά λειτουργούν βοηθητικά, για να άρουν για λίγο το συναίσθημα της ανασφάλειας. Για όλους όσους ασχολούνται με την συγγραφή αποτελούν μια επιβεβαίωση· ένα κίνητρο για να συνεχιστεί η προσπάθεια. Σαφώς είναι καλό να γνωρίζουμε ότι το πόνημά μας αναγνωρίζει την έγκριση ορισμένων ανθρώπων καταξιωμένων στον συγγραφικό στίβο. Το μεγαλύτερο βραβείο ωστόσο, το καλύτερο έπαθλο όλων, προσωπικά θεωρώ ότι είναι η αποδοχή των αναγνωστών. Εκεί κάθε «μπράβο» είναι ατόφιο και μετουσιώνεται μέσα από την διαδικασία της ταύτισης στο ποθούμενο «συνέχισε… μ’ άγγιξε η γραφή σου…»

Στις 3 Μαρτίου παρουσιάστηκε το νέο σας βιβλίο. Είναι μια καινοτομία, αν προτιμάτε, αναφορικά με τα συγγραφικά όσο και εκδοτικά δεδομένα. Το εν λόγω βιβλίο λοιπόν,  είναι διπλό. Με δύο τίτλους και δύο εξώφυλλα. «Το μπλουζ της Κυριακής» και «Ωτακουστής» Λίγα λόγια για το βιβλίο.
«Το μπλουζ της Κυριακής» είναι η κραυγή μιας γυναίκας που μάχεται τον πόνο. Συναισθήματα που αλλοιώθηκαν από τον χρόνιο πόνο, ψίθυροι που τρυπώνουν λαθραία στους τοίχους και την τυραννούν. Μια ζωή ιδωμένη σε έναν στρεβλωμένο πια καθρέφτη. Ο μονόλογος αυτός είναι η έξοδος κινδύνου από τους δαίμονές της. Η ηρωίδα πότε σκληρή κι άλλοτε τρυφερή, χορεύει αγκαλιασμένη με τις αναμνήσεις της γυρεύοντας τρόπο να επουλώσει τις πληγές της. Κάποια τραύματα όμως, δεν γιατρεύονται ποτέ.
Στο βιβλίο «Ωτακουστής» η κραυγή γίνεται ουρλιαχτό. Η ηρωίδα μάχεται με τους ήχους, συνομιλεί με τους ίσκιους των ανθρώπων, τα αποτυπώματά τους. Καλείται να λύσει έναν δισεπίλυτο γρίφο, αυτόν της ύπαρξής της. Πρόκειται ουσιαστικά για την καταγραφή μιας απύθμενης μοναξιάς. Αφόρετης κι όμως απελπιστικά τρανής.

«Κάθε μέρα ξημερώνει την ίδια θλίψη, το ίδιο αποπνικτικό συναίσθημα μιας ανυπόφορης κενότητας. Δευτέρα, Τρίτη Τετάρτη, Κυριακή…. Οι μέρες είναι απλά μια επινόηση, ένα ράφι για να κρεμάω τις λέξεις μου, δεν σημαίνουν απολύτως τίποτα. Ξεβγάζονται από πάνω μου δίχως να αφήνουν το σημάδι τους, όπως οι ώρες. Άχρηστες και άχρονες τρέχουν γύρω από εμένα, με προσπερνούν. Μόνο για λίγο σκοντάφτουν πάνω μου και με ξεχνούν.» (Απόσπασμα «Ωτακουστής»)
Λέξεις..τις αγαπάτε.. φαίνεται από τον τρόπο γραφής σας. Τι ρόλο παίζουν οι λέξεις στη ζωή σας;
Οι λέξεις…. Το έχω δηλώσει αρκετές φορές, ότι πιστεύω πως διαθέτουμε την αρτιότερη γλώσσα του κόσμου. Αισθάνομαι ευτυχής που γράφω σε αυτή τη γλώσσα. Με τις αμέτρητες δυνατότητες και τις χιλιάδες αποχρώσεις. Έμαθα ν’ αγαπάω τις λέξεις από παιδί. Σε αυτό συνέβαλε πολύ η μητέρα μου, η οποία μου διάβαζε ότι έπεφτε στα χέρια της. Κι η γιαγιά μου φυσικά, η οποία ως εκπαιδευτικός είχε μεγάλο πάθος με τις λέξεις και σημείωνε μάλιστα σε ένα μπλε τετράδιο την ετυμολογία των λέξεων που αγαπούσε. Παίζαμε με τις λέξεις· τις διαλύαμε προσπαθώντας να φτιάξουμε καινούριες, τις απομνημονεύαμε, τις κατηγοριοποιούσαμε. Οι λέξεις είναι χάδια και μαχαίρια, μου έλεγε συχνά, για αυτό είναι καλό να μάθεις να τις χειρίζεσαι σωστά. Και με αυτό πορεύομαι.

Πώς ξεκίνησε το ταξίδι σας στο χώρο της τέχνης και πιο συγκεκριμένα της συγγραφής;
Από τη σχολική εφημερίδα στο γυμνάσιο. Και πάλι οι λέξεις με οδήγησαν εκεί. Κατά καιρούς, καταπιανόμουν με τη συγγραφή διηγημάτων, συχνά αστυνομικής πλοκής. Μετέπειτα ήρθε η σειρά της ποίησης· είναι ένα στάδιο από το οποίο αναπόφευκτα όλοι μας περνάμε. Κρατούσα πάντοτε ημερολόγιο, στο οποίο φυσικά δεν κατέγραφα απλά τα γεγονότα, αλλά τα  μεγέθυνα κατά τέτοιον τρόπο, ώστε έμοιαζαν με μικρό-διηγήματα. Ήμουν λιγάκι υπερβολική, το ομολογώ. Το μεγάλο πρόβλημα ήταν το μάθημα της έκθεσης. Η φιλόλογός μου χρειάστηκε να καλέσει δυο φορές τους γονείς μου στο σχολείο, καθώς στις εκθέσεις μου περιέγραφα με τόσο γλαφυρό τρόπο κάποια θέματα, σα να ήμουν εγώ η ηρωίδα, γεγονός που την θορύβησε αρκετά.

Είστε Ιδρυτικό μέλος στο Ράφι της αγάπης. Μιλήστε μας λίγο για αυτό το σωματείο. Ποιες οι δράσεις και ποιοι οι στόχοι και οι σκοποί;
«Το Ράφι της Αγάπης» είναι ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο που διέπεται από τους κανόνες της προσφοράς. Νιώθω ευνοημένη, καθώς υπήρξα από τις πρώτες συγγραφείς στο κάλεσμα που έκανε η Εύα Παυλίδου( η εμπνεύστρια όλου του εγχειρήματος και πρόεδρος του Σωματείου) και περήφανη για τις ήδη ολοκληρωμένες δράσεις μας. Σκοπός του Σωματείου «Το Ράφι της Αγάπης» είναι η δημιουργία δανειστικών βιβλιοθηκών σε φορείς ιδιωτικού ή δημοσίου τομέα, στους οποίους φιλοξενούνται άτομα με χρόνιες παθήσεις, λαμβάνοντας ιατρική ή άλλου είδους υποστήριξη. Ως στιγμής το Σωματείο μας έχει ολοκληρώσει επιτυχώς τις εξής δράσεις: δημιουργία δανειστικής βιβλιοθήκης  στον Σ.Ο.Ψ.Υ (Σύλλογος Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία), στον ξενώνα καρκινοπαθών Πυλαίας, Παράρτημα Αντικαρκινικής Εταιρίας Μακεδονίας- Θράκης, ράφι παραμυθιών στον Α΄Προνηπιακό σταθμό Πυλαίας- Πανοράματος και πρόσφατα εγκαινιάστηκε ακόμα ένα ράφι μας στο Εκκλησιαστικό Γηροκομείο Κίτρους Κατερίνης. Ο επόμενος σταθμός μας είναι Η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στην Βέροια, όπου η βιβλιοθήκη μας θα στεγαστεί στο καφέ του Κοι.Σ.Π.Ε. «Δεσμός» Ημαθίας που σκοπό έχει την επανένταξη ατόμων με ψυχοκοινωνικά προβλήματα. «Το Ράφι της Αγάπης» αγαπά την ανάγνωση και την γραφή. Αγαπά τους ανθρώπους και την τέχνη. Ενώνει τις τέχνες που ενώνουν τους ανθρώπους και με γνώμονά του την άπαρση του πόνου, θωπεύει απαλά τις κακοφορμισμένες πληγές.

Η ψυχοθεραπευτική δράση της ανάγνωσης. Πείτε μας από την εμπειρία σας την χρησιμότητα της. 
Στην είσοδο της βιβλιοθήκης των Θηβών στην αρχαία Αίγυπτο, μια επιγραφή στα αρχαία ελληνικά έγραφε: «Ψυχής Ιατρείον». Το θεωρείτε τυχαίο;  Η ανάγνωση ενός βιβλίου λογοτεχνίας στοχεύει να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε κάθε προσωπικό μας πρόβλημα, κάθε εσωτερική μας αγωνία που πολλές φορές μπλοκάρει την καθημερινότητά μας και μας σπρώχνει  στη θλίψη· αισθανόμαστε απαισιοδοξία, νιώθουμε μοναξιά, εγκλωβισμένοι μέσα στο πρόβλημα μας.
Οι ερευνητές του πανεπιστημίου του Λίβερπουλ παρακολούθησαν την εγκεφαλική δραστηριότητα σε εθελοντές που διάβαζαν έργα του Σαίξπηρ, ποιήματα του Τ.Σ. Έλιοτ κι άλλων γνωστών λογοτεχνών. Διαπίστωσαν ότι όσο πιο απαιτητικά ήσαν τα αναγνώσματα, τόσο πιο έντονη ήταν η ηλεκτρική δραστηριότητα στον εγκέφαλο, βοηθώντας έτσι στην αναζωογόνησή του, στην τόνωση της προσοχής των αναγνωστών και στην καλλιέργεια της ικανότητας στοχασμού (μιας μάλλον ξεχασμένης ιδιότητας στην ηλεκτρονική στις μέρες μας). Ιδιαίτερα δε, η ανάγνωση έργων ποίησης (που στην εποχή μας δυστυχώς εξακολουθεί να χάνει έδαφος μεταξύ του αναγνωστικού κοινού), σύμφωνα με τους ερευνητές, τονώνει σημαντικά τη δραστηριότητα στο δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου, το οποίο μεταξύ άλλων, σχετίζεται με την λεγόμενη «αυτοβιογραφική μνήμη», βοηθώντας έτσι τον αναγνώστη να κάνει αναδρομές στο παρελθόν και να στοχαστεί ξανά για τις δικές του εμπειρίες υπό το φως των όσων διαβάζει.
Υφίσταται λοιπόν, μια εξαιρετικά επωφελής λειτουργία που προκύπτει από την ανάγνωση: ό,τι διαβάζουμε επηρεάζει βαθύτατα τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα και τους άλλους. Κι όταν κοιτάξουμε μέσα μας, ενδεχομένως, έχουμε κάνει το πρώτο βήμα για την θεραπεία μας. Προσωπικά θεωρώ, ότι το κυνήγι της «ίασης» μας αφορά όλους.

Και τώρα τελευταία γνωρίσαμε και άλλη μια πτυχή σας ως ραδιοφωνική παραγωγός! Πως προέκυψε; Πείτε μας λίγα λόγια για το ύφος της εκπομπής σας  και το ραδιόφωνο που σας φιλοξενεί.
Είχα ασχοληθεί και στο παρελθόν με το ραδιόφωνο. Το αγαπώ πολύ. Η μορφή της επικοινωνίας αυτή είναι τόσο άμεση, όσο ακριβώς κι η μουσική. Με αναζωογονεί το ραδιόφωνο, με γυρίζει τα μέσα έξω και με ξαπλώνει τρυφερά στα κύματα, έτσι το βιώνω. Κάθε εκπομπή είναι ένας μικρός νόστος. Μια επανεκκίνηση κι ένας γυρισμός ταυτόχρονα.
Η εκπομπή μου ονομάζεται «Στο Ράφι» είναι δίωρη και την παρουσιάζω κάθε Παρασκευή στις 22.00 μ.μ. Τα μουσικά ακούσματα κινούνται σε ύφος ρετρό, jazz, swing, αλλά και indie, rock, ακόμα και σε κλασσικό. Οι μελωδίες συνοδεύονται από αποσπάσματα ποιημάτων, στίχους ή απλές σκέψεις που γεννιούνται εκείνη τη στιγμή. Οι ακροατές έχουν άμεσο τρόπο κατάθεσης των δικών τους ερωτημάτων και συχνά είναι εκείνοι που παραθέτουν τα θραύσματα ποίησης, όπως προκύπτουν από τις μουσικές επιλογές. Φιλοξενούμαι στο Dream City Web Radio,                                                        το οποίο δημιουργήθηκε από την ανάγκη μιας παρέας που αγαπά τη μουσική, να δώσει λίγη περισσότερη τροφή για σκέψη. Να προσφέρει λίγο παραπάνω πολιτισμό. Δεν μπορούσε λοιπόν αυτό, να με αφήσει αδιάφορη.

Φήμες λένε ότι έχετε υποσχεθεί σε μια πολύ αγαπημένη φίλη και συγγραφέα να σκηνοθετήσετε το θεατρικό της μονόλογο..είναι αλήθεια; Τι ρόλο παίζει η σκηνοθεσία στη ζωή σας; Τι αλλά μελλοντικά σχέδια έχετε;
Σύμφωνα με τον Louis Jouvet, η  σκηνοθεσία είναι μια γέννα. Η διαδικασία μοιάζει αρκετά   με  έναν άκρως επώδυνο τοκετό, από τον οποίον συνέρχεσαι απότομα, αλλά  ανακουφίζεσαι καθώς διαπιστώνεις ότι η ανάμνηση του πόνου σε έχει εγκαταλείψει.
Αυτό το υποσχέθηκα στην Χαρά Χρυσάφη, φίλη, συγγραφέα και διοικητικό μέλος στου Σωματείου «Το Ράφι της Αγάπης», για να μεταφέρουμε μαζί την εμπειρία των δέκα πέντε θεατρικών της μονολόγων που απαρτίζουν το έργο της «Καταρρίπτεται» επί σκηνής. Πρόκειται για μια συνεργασία που έχουμε ήδη δοκιμάσει, καθώς η Χαρά επιμελήθηκε την σκηνοθεσία της θεατρικής παρουσίασης του διπλού μου βιβλίου στην Θεσσαλονίκη, αποσπώντας εντυπωσιακές κριτικές. Η σκηνοθεσία λειτουργεί όπως ένα καλειδοσκόπιο. Μου προσδίδει δυνάμεις υπερφυσικές, μπορώ να κάνω τα πάντα να μοιάζουν όμορφα, ακόμα κι όταν δεν είναι ή το ανάποδο.
Τα μελλοντικά μου σχέδια είναι πολλά και ποικίλα. Δίχως δημιουργία, νιώθω ότι δεν ανασαίνω. Αρχικά όλο τον Μάιο μαζί με την Χαρά Χρυσάφη, θα ερμηνεύω θεατρικά τις ηρωίδες του διπλού μου βιβλίου «Το μπλουζ της Κυριακής & Ωτακουστής». Μεγαλεπήβολη προσπάθεια, μιας και δεν είμαι ηθοποιός, εντούτοις, το τόλμημα αν και ακραίο, ευελπιστώ ότι θα καταφέρει να αποτυπώσει τα συναισθήματα που κατακλύζουν τις φιγούρες που εγώ η ίδια έπλασα.
Συγγραφικά, ένα παραμύθι μου θα πάρει τον δρόμο προς την έκδοση, καθώς και μια ποιητική συλλογή. Παράλληλα, οι βιβλιο-παρουσιάσεις για το «Το μπλουζ της Κυριακής & Ωτακουστής» συνεχίζονται ως το καλοκαίρι. Ευελπιστώ να τελειώσω ένα από τα δύο μυθιστορήματά μου που έχουν μείνει ημιτελή, καθώς συγχρόνως ασχολούμαι και με την συγγραφή μιας νουβέλας τρόμου.

Η τέχνη είναι η άμυνα του ανθρώπου στη κρίση;
Ο σκοπός της τέχνης είναι να δώσει στη ζωή σχήμα, όπως είχε αναφέρει ο Σαίξπηρ. Συνεπώς, κάθε μορφή τέχνης εμπερικλείει ένα κάλεσμα για ζωή. Η τέχνη σε κάθε της έκφανση, αποσκοπεί στην δημιουργία, στην υλοποίηση μιας υπόστασης που στοχεύει στην αναγέννηση μας. Οπότε αμετάκλητα και απαρέγκλιτα μας είναι απαραίτητη.  Κι όχι μόνον στις εποχές της κρίσης. Απλώς τότε, η ανάγκη αυτή γίνεται ακόμα πιο επιτακτική. Δεδομένου λοιπόν, ότι υπό το καθεστώς μιας οποιασδήποτε απειλής, σπεύδουμε να θωρακίσουμε τους εαυτούς μας, έτσι, σαν ασπίδα η τέχνη μας προστατεύει. Χρέος μας είναι λοιπόν να την διαφυλάσσουμε κι εμείς με κάθε κόστος.
Ποια είναι η αντίδρασή σας  όταν βλέπετε πρωτοτυπωμένο το καινούργιο σας  βιβλίο;
Ένα παιδί που ήρθε στο φως! Το βιβλίο αυτό το επιθυμούσα για καιρό. Ήθελα να έχω λόγο ακόμα και στις παραμικρές λεπτομέρειες που το συνθέτουν. Αδυνατούσα να σκεφτώ ότι θα χρειαζόταν ενδεχομένως, να τεμαχιστεί, να αναδιαμορφωθεί, να στηθεί στα πόδια του από την αρχή. Ευτυχώς για μένα, δεν χρειάστηκε να γίνει τίποτα από αυτά που φανταζόμουνα και το βιβλίο δεν απέχει σχεδόν καθόλου από την πρωτόλεια μορφή του. Διαφορετικά, θα αισθανόμουνα κουρσεμένη, κομμένη στα δύο. Άλλωστε, είναι και θα είναι για πάντα το παιδί μου. Κι εγώ μια περήφανη μητέρα, που θα καμαρώνει την εξέλιξή του.

Διαβάζετε; Ποιοι έλληνες ή ξένοι λογοτέχνες είναι οι αγαπημένοι σας ή σας έχουν επηρεάσει;
Διαβάζω παντού, αν και προτιμώ να διαβάζω τα βράδια στην άνεση του σπιτιού μου. Διαβάζω σχεδόν τα πάντα, αλλά ρίχνω περισσότερο βάρος στους κλασσικούς, τους οποίους ευλαβικά ξαναδιαβάσω κατά καιρούς. Αγαπημένος μου συγγραφέας είναι ο Gabriel Garcia Marques, δεν θα κουραστώ ποτέ να το λέω. Γενικά μου αρέσει πολύ το ύφος της γραφής των Λατινογενών συγγραφέων· θεωρώ πως κουβαλούν μιαν αύρα πακτωμένη από τη σκόνη θρύλων. Από Έλληνες, Καζαντζάκης, Ζατέλη, Καρυστιάνη, Ζωγράφου, Ταχτσής, είναι τόσοι πολλοί. Δεν μπορώ να γνωρίζω αν και κατά πόσο έχουν επηρεάσει τη γραφή μου, θα ήταν ευχής έργον, αν κάποιος θα συνέκρινε ψήγματα της δικής μου γραφής με τα δικά τους χνάρια.

Νομίζετε  ότι οι Έλληνες σήμερα διαβάζουν;
Δυστυχώς,  η πικρή αλήθεια είναι ότι δεν διαβάζουμε. Οι περισσότεροι βεβαίως εξακολουθούμε να αγοράζουμε βιβλία, απλά και μόνο εξ ανάγκης. Γιατί πήγαμε σε μια παρουσίαση, είτε επειδή γνωρίζουμε τον συγγραφέα, ή επειδή ακούσαμε κάποιες καλές κριτικές. Γνωρίζω δυστυχώς, άτομα που ασχολούνται με την συγγραφή και δεν διαβάζουν μυθιστορήματα, καθώς τα απαξιώνουν ή ασχολούνται αποκλειστικά με την ανάγνωση του δικού τους είδους. Αυτό το θεωρώ τουλάχιστον θλιβερό. Η ανάγνωση λογοτεχνικών έργων είναι το εφαλτήριο εξύψωσης του ανθρώπου προς την δική του κάθαρση. Διαβάζουμε για να μάθουμε, να ζήσουμε, να συγκινηθούμε, να ταυτιστούμε και διαμέσου αυτών των παραμέτρων, ο καθένας μας προσεγγίζει τον δικό του εξαγνισμό.

Βασιλική Ευαγγέλου Παπαθανασίου