Νατάσσα Καραμανλή:”Η Μίραμπελ πραγματεύεται την ανθρώπινη φύση”

Η Νατάσσα Καραμανλή σε όλα τα βιβλία της έχει ένα μέρος βιωματικής αλήθειας. Υπάρχει μια φράση, ένας χαρακτήρας που τη σκλαβωνει και θέλει να τον καταγράψει, να τον εντάξει σε χώρο και χρόνο. Αυτόν τον χαρακτήρα τον κρατά μέσα της, σαν στίχο τραγουδιού, τον αναπτύσσει, γίνεται για εκείνη βιβλίο.

Η Νατάσσα Καραμανλή μας μιλά για το νέο της βιβλίο Μίραμπελ που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια συνέντευξης: Βασιλική Ευαγγέλου-Παπαθανασίου

Έγραψες για το Ολοκαύτωμα, για την ιστορία των Εβραίων της πόλης σου. Η ιδέα της Μίραμπελ, από πού ξεκίνησε;

Ήταν μια δύσκολη απόφαση να αναμετρηθώ με το ιδιαίτερα ευαίσθητο θέμα του Ολοκαυτώματος των Ελλήνων Εβραίων, όμως ήταν κάτι που το επιθυμούσα εδώ και πολύ καιρό. Αρχικά, με ενδιέφερε η ίδια η θεματική του Ολοκαυτώματος. Αυτό το έγκλημα που ξεχωρίζει ανάμεσα στα μαζικά εγκλήματα της ανθρώπινης Ιστορίας κι όχι μόνο εξαιτίας του ασύλληπτου αριθμού των θυμάτων. Το Ολοκαύτωμα διαφοροποιείται από τις άλλες γενοκτονίες, αφενός λόγω της καθολικότητας της εξόντωσης, της οικουμενικότητάς του, της ιδεολογίας που το προκάλεσε, αλλά και του καθολικού εξευτελισμού των θυμάτων του. Οι αριθμοί μιλούν για έξι εκατομμυρία δολοφονημένους, περίπου 60.000 ήταν Έλληνες Εβραίοι, οι οποίοι αποτελούσαν το 86% του εβραϊκού πληθυσμού της χώρας. Οι 50.000 ήταν κάτοικοι της πόλης μου, της Θεσσαλονίκης. Κάπως έτσι γεννήθηκε η Μίραμπελ, από την επιθυμία μου να μιλήσω για αυτούς τους 50.000 Εβραίους της πόλης μου που δεν επέστρεψαν ποτέ στα σπίτια τους.

Υπάρχει ανθρωπιά ή ένας διαρκής πόλεμος;

Σύμφωνα με τον Πρώσο στρατιωτικό και συγγραφέα περί της θεωρίας και πρακτικής του πολέμου, Καρλ Φίλιππ Γκότλιμπ φον Κλάουζεβιτς, πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα. Όπου κι αν στρέψουμε το βλέμμα μας, αντιλαμβανόμαστε την αλήθεια που κρύβεται στα λόγια του. Η υφήλιος βρίσκεται σε διαρκή πόλεμο, από καταβολής κόσμου. Επί του παρόντος έχουμε έναν καταστροφικό πόλεμο στα εδάφη της Ευρώπης, με ακόμη αδιόρατο το τέλος του και τον φόβο μιας πυρηνικής κλιμάκωσης στο φόντο. Μιλάμε, φυσικά για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αρχίσει να επηρεάζει τις εξελίξεις σε ένα άλλο θερμό μέτωπο: αυτό στον νότιο Καύκασο και στον θύλακα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Παράλληλα, το Ιράν, η Υεμένη -η φτωχότερη χώρα του κόσμου- βρίσκεται ακόμα σε έναν αιματηρό, πολύνεκρο πόλεμο, η Αιθιοπία γνωρίζει έναν από τους πιο θανατηφόρους πολέμους, το Κονγκό, το Πακιστάν, το οποίο είναι και πυρηνική δύναμη και η λίστα, δυστυχώς, δεν έχει τέλος. Η ανθρωπιά μέσα σε όλα αυτά τα μέτωπα φαντάζει ουτοπική κι αλήθεια είναι πως όπου υπάρχει πόλεμος, η ανθρωπιά εκλείπει από το τοπίο. Χρειαζόμαστε περισσότερη ανθρωπιά, μεγαλύτερη ενσυναίσθηση. Ο συνδυασμός αυτών είναι το ελιξίριο της κοινωνίας.

Πιστεύεις ότι η ανθρωπότητα έχει πάρει τελικά το μάθημά της ;

Θα ήθελα να πιστεύω ότι όλοι μας έχουμε διδαχθεί από αυτό. Δυστυχώς, όμως, τα στοιχεία άλλα δείχνουν. Ο άνθρωπος γίνεται ολοένα και πιο βίαιος, οι προκλήσεις κι οι επιθέσεις έναντι συγκεκριμένων εθνικοτήτων δεν έχουν πάψει, απλά άλλαξαν ή αν θέλετε, διεύρυναν τους στόχους τους και γενικώς επικρατεί μια τάση για τα άκρα. Από τη μια στο πολιτικό σκηνικό της Ευρώπης παρατηρείται η άνοδος της ακροδεξιάς κι από την άλλη έχουμε τους φονταμενταλιστές. Ο κόσμος διαιρείται και διχάζεται κι οι αιτίες είναι πολλές και πολυεπίπεδες. Μια πολιτική στάση απέναντι στον ολοκληρωτισμό εκείνης της εποχής με τις ιδιαίτερες μορφές του, δυστυχώς και σήμερα ασκεί ακόμη μια νοσηρή έλξη ιδιαίτερα στους νέους κι αυτό είναι το πιο ανησυχητικό φαινόμενο, κατά την άποψή μου.

Πιστεύεις στις δεύτερες ευκαιρίες;

Ναι, κάθε άνθρωπος δικαιούται μαι δέυτερη ευκαιρία. Όλοι κάνουμε λάθη, είναι αναπόφευκτο αυτό. Κάποιες φορές δεν είμαστε σε θέση να τα προλάβουμε, αλλά σαφώς μπορούμε να τα διορθώσουμε. Είναι απάνθρωπο να καταδικάζουμε κάποιον με το πρώτο σταρβοπάτημα, να αρνούμαστε να προσφέρουμε μια δεύτερη ευκαιρία. Από την τρίτη και μετά, ίσως να υπάρχει θέμα…

Αν θα έπρεπε να πεις μια στιγμή ή ένα γεγονός από τα παιδικά σου χρόνια, που σήμαινε πολλά για σένα. Ποιο ήταν αυτό;

Στάθηκα πολύ τυχερή. Είχα πολύ ευχάριστα παιδικά χρόνια. Πολύ ευτυχισμένα. Δεν μου είναι εύκολο να ξεχωρίζω κάτι συγκεκριμένα, κάποιο ιδιαίτερο γεγονός, μια και όλα μοιάζουν σημαντικά μέσα από τα παιδικά μάτια. Μεγαλώνοντας συνειδητοποιώ πως το συστατικό που έκανε τα πάντα να δείχνουν ελκυστικά, όμορφα και ταιριασμένα, ήταν το «μαζί». Σαν οικογένεια κάναμε τα πάντα μαζί, ήμασταν παντού μαζί, θέταμε τους δικούς μας κανόνες μαζί κι όταν γελούσαμε κι όταν κλαίγαμε ήμασταν όλοι μαζί. Αυτό σήμαινε τα πάντα.

Ποιον ήρωα αγάπησες περισσότερο ; Την Άννα; Την Μίραμπελ ; Και για ποιο λόγο.

Την αγαπώ πολύ τη Μίραμπελ. Κι έχω έναν ιδιαίτερο λόγο να την ξεχωρίζω, καθώς η σύλληψή της στάθηκε το μέσο για να καταθέσω όσα επιθυμούσα. Χωρίς τη Μίραμπελ, ειλικρινά, δεν γνωρίζω αν θα προέβαινα σε αυτό το εγχείρημα. Υπήρξε η απαρχή για να ξετυλιχτεί όχι μόνο ένα μέρος της ιστορίας, μα και πολλές άλλες, μικρότερης σημασίας, αλλά σημαντικές με τον τρόπο τους. Η Άννα είναι μια πολύ αγαπημένη μορφή, ως παιδί ενσαρκώνει την ελπίδα, την ευλογία της δεύτερης ευκαιρίας στη ζωή και θεωρώ τη συμβολή της στο βιβλίο αρκετά σημαντική.

Πιστεύεις στον έρωτα; Στην αγάπη; Υπάρχει ή έχει χαθεί στο σημερινό κόσμο;

Η μεγαλύτερη ευτυχία στη ζωή είναι η πεποίθηση ότι μας αγαπούν, έχε πει Βίκτωρ Ουγκώ. Πιστεύω πως είναι αλήθεια αυτό. Η αγάπη, όμως, θέλει χρόνο, χρειάζεται χώρο για να απλωθεί, να ωριμάσει και μαζί της να ωριμάσουμε κι εμείς. Να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας μέσα από τον άλλον. Από τις μέρες μας απουσιάζει η πολυτέλεια του χρόνου, βιαζόμαστε πολύ σε κάθε επίπεδο, όλα γύρω μας τρέχουν κι εξελίσσονται με τρελές ταχύτητες. Σίγουρα υπάρχει αγάπη, αρκεί να της αφιερώσουμε τον κατάλληλο χρόνο και να βρούμε την υπομονή να την κρατήσουμε ζωντανή. Όσον αφορά στον έρωτα, “Omnia vincit amor…” (Ο έρωτας νικάει τα πάντα…) είναι φύσει αδύνατον να μην συνταχθεί κάποιος με το μέρος του νικητή…

Η Μίραμπελ είναι ένα ιστορικό-κοινωνικό έργο. Θα συνεχίσεις στο ιστορικό μυθιστόρημα;

Η Μίραμπελ, παρά τις ιστορικές καταβολές της, είναι ένα βιβλίο που πραγματεύεται την ανθρώπινη φύση. Τις παραξενιές της και τα σκοτεινά της σημεία. Το σκληρό ή τρυφερό περίβλημά της. Αν και παραμένω πιστή αναγνώστρια ιστορικών μυθιστορημάτων, ακόμη δεν είναι στα άμεσα σχέδιά μου η ενασχόλησή μου με το είδος, τουλάχιστον το αμιγώς ιστορικό μυθιστόρημα. Ωστόσο, δεν αποκλείω τίποτα, τα πάντα άπτονται στην έμπνευση και στην απόφαση της στιγμής.

Οπισθόφυλλο Μιραμπελ 

Με λένε Μίραμπελ. Είμαι μια κούκλα. Όχι σαν τις άλλες· ασυνήθιστη. Πήρα μορφή σε ένα εργοστάσιο στη Γερμανία, σε μια βάναυση εποχή. Ολόγυρα πόλεμος, μπαρούτι και μίσος. Δε θα έπρεπε να νιώθω, δεν πλάστηκα για να αισθάνομαι, αλλά για να γαληνεύω ψυχές. Να γίνομαι κουβέρτα και χαλί να στρώνουν τα μικρά κορίτσια τις εύθραυστες λέξεις τους.

Αν μπορούσα να κλάψω, θα το έκανα με μανία. Μα οι κούκλες δεν κλαίνε. Δε βουρκώνουν. Από τα γυάλινα μάτια τους στάζει μονάχα μια στάλα ελπίδας, η ιστορία κάποιου ξεφτισμένου παρελθόντος κι ένα απόθεμα αγάπης που θα μπορούσε να είναι παντοτινό. Αλλά στο ανθρώπινο είδος τίποτα δεν μπορεί να κρατήσει για πάντα. Απολύτως τίποτα. Είμαι πλέον πεπεισμένη γι’ αυτό. Η διαπίστωση αυτή με θλίβει, αλλά αναγνωρίζω τη δυναμική της. Είναι άμυνα.

Αναρωτιέμαι αν κατάφερα να μπαλώσω τις τρύπες των ανθρώπων. Μέτρησα σώματα, χέρια, μάτια, ηλικίες, χαμόγελα, δάκρυα, ανάσες και βιώματα. Κατοίκησα σε αποθήκη παιχνιδιών, σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, σε βιβλιοπωλείο, σε σπίτια. Αντίκρισα πολλούς θανάτους – με κάθε πιθανό κι απίθανο τρόπο.

Γιατί οι άνθρωποι πνίγουν με τα ίδια χέρια που αγκαλιάζουν; Γιατί;

Παλιότερη συνέντευξη  με τη Νατάσσα Καραμανλή εδώ .

Νατάσσα Καραμανλή στο περιοδικό μας femalevoice εδώ