Σοφία Μάντζιου:Το πορτρέτο των αρραβώνων

Σήμερα έχουμε τη χαρά να φιλοξενούμε μία συγγραφέα που με το τελευταίο της βιβλίο μας μεταφέρει σε μια άλλη εποχή, όπου οι γυναίκες αγωνίζονται για την αυτοδιάθεσή τους και την ελευθερία τους. Μέσα από τις σελίδες του, ξετυλίγεται μια ιστορία γεμάτη πάθος, διεκδίκηση και θάρρος, που φέρνει στο φως διαχρονικά ζητήματα για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία.

 

Θα συζητήσουμε για την έμπνευση πίσω από το βιβλίο, τις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες που το πλαισιώνουν, καθώς και για το μήνυμα που θέλει να περάσει στον αναγνώστη. Ας καλωσορίσουμε την Σοφία Μάντζιου και ας ανακαλύψουμε μαζί τον κόσμο που δημιούργησε!

Επιμέλεια συνέντευξης:Βασιλική Ευαγγέλου-Παπαθανασίου 

 

Στο Πορτρέτο των Αρραβώνων, οι ηρωίδες αγωνίζονται για την αυτοδιάθεσή τους. Τι σε ενέπνευσε να ασχοληθείς με αυτό το θέμα;

Η έλλειψή της! Η έλλειψη της αυτοδιάθεσης και τότε, αλλά ακόμη και τώρα. Και επίσης, η ανάγκη μου να εξετάσω – εξηγήσω πόσο αυτή η έλλειψη γαλούχησε τον τρόπο που μεγάλωσαν τόσες γενιές.

Πιστεύεις ότι η αυτοδιάθεση των γυναικών ήταν πιο δύσκολη τη δεκαετία του ’60 σε σχέση με σήμερα;

Το θεωρώ δεδομένο! Αν και δεν έχουμε κάνει όσα βήματα προς τα εμπρός θα έπρεπε, σίγουρα εκείνα τα χρόνια ήταν πιο δύσκολα. Ο πατέρας, ο αδελφός, ο σύζυγος, παρείχαν οικονομική κάλυψη, πρόσφεραν κοινωνική αποδοχή και καταξίωση, σε προστάτευαν με διάφορες έννοιες. Οπότε, πόσο εύκολα μια γυναίκα θα αποφάσιζε εντελώς μόνη κάτι, έστω κι αν αφορούσε αποκλειστικά εκείνη;

Υπάρχουν πραγματικές ιστορίες ή προσωπικές εμπειρίες που επηρέασαν τη διαμόρφωση των χαρακτήρων σου;

Ναι βέβαια! Ακόμη κι αν αγνοήσει κανείς τις πραγματικές ιστορίες που γνωρίζει ή ακούει από τρίτους και τις κρατήσει μακριά από το έργο του, πιστεύω πως είναι σχεδόν αναπόφευκτο το να κρύψει κομμάτια του στις ζωές και τους χαρακτήρες των ηρώων του. Θαυμάζω όποιον μπορεί να ισχυριστεί, ότι έπλασε χαρακτήρες ανεπηρέαστους από τις προσωπικές του εμπειρίες. Το θεωρώ εξαιρετικά δύσκολο.

Στην περίπτωση μου και λόγω του ότι πρόκειται για μυθιστόρημα εποχής, βάρυναν περισσότερο οι διηγήσεις των μεγαλυτέρων και λιγότερο τα δικά μου βιώματα για να διαμορφωθούν οι ήρωες, αλλά και πάλι θα έλεγα πως «με βρίσκω» φορές φορές πίσω από κάποια λόγια ή πράξεις τους.

Πώς αντιμετωπίζουν οι ηρωίδες σου τις κοινωνικές προσδοκίες και ποιο μήνυμα θέλεις να περάσεις μέσα από την αντίστασή τους;

Κάθε ηρωίδα έχει αντιμετωπίσει με τον δικό της τρόπο τις κοινωνικές προσδοκίες. Σίγουρα όμως, το μήνυμα που θα ήθελα να μείνει στον αναγνώστη είναι, πως η ζωή είναι μικρή για να υπομένεις δίχως να αντιδράς και να μένεις υποταγμένος. Έστω κι αν έχασες μερικές μάχες, αξίζει να προσπαθήσεις ξανά, ώστε να βγεις από μια συνθήκη στην οποία ασφυκτιάς.

Στο βιβλίο σου βλέπουμε πώς οι κοινωνικές επιταγές επηρεάζουν τις ζωές των γυναικών. Πιστεύεις ότι η πίεση αυτή έχει αλλάξει σήμερα ή εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους;

Η πίεση αυτή δεν ασκείται πλέον τόσο καθολικά στις γυναίκες, όπως παλαιότερα, όποτε ναι, έχει αλλάξει εν μέρει η κατάσταση. Ωστόσο, δεν έχει πάψει να υπάρχει επ’ ουδενί. Απλώς πλέον, έχει αλλάξει τόσο πολύ και ο ρόλος της γυναίκας μέσα στην κοινωνία, ή καλύτερα οι ρόλοι της, μιας κι έχουμε πολλούς να διαχειριστούμε, που σε καθεμία μας αυτή η πίεση θα μπορούσε να εκφραστεί με διαφορετικό τρόπο και ένταση.

Τυχερές όσες έχουμε γονείς, φίλους, συντρόφους, που προσπαθούν να σπάνε αυτή την πεπατημένη. Ειδικά στην επαρχία, όπου μεγάλωσα και ζω είναι δύσκολο.

Οι γάμοι από συμφέρον ή οι κοινωνικά επιβεβλημένες σχέσεις εξακολουθούν να υφίστανται σε κάποιες μορφές. Πώς μπορεί μια γυναίκα να αντισταθεί σε τέτοιου είδους πιέσεις;

Μόνο με το να είναι αυτοδύναμη και κάπως «σκληρή». Πέρα από την οικονομική ανεξαρτησία, που σίγουρα είναι κρίσιμο να υπάρχει, αν θέλει οποιοσδήποτε και όχι συγκεκριμένα μόνο μια γυναίκα, να αντισταθεί σε κάθε είδους πίεση, απαραίτητη είναι και η αποφασιστικότητα. Χρειάζεται δηλαδή να είσαι έτοιμος για τη ρήξη, να ξέρεις ότι κάποιες αρνήσεις θα τη φέρουν. Πρέπει να αντέξεις να σπάσεις αυγά…

Στη συγγραφή σου, πώς ισορροπείς ανάμεσα στη ρεαλιστική αποτύπωση της κοινωνίας και στο να δώσεις ελπίδα και δύναμη στους αναγνώστες σου;

Οι κοινωνίες πάντοτε είχαν δυσλειτουργίες και πάντοτε θα έχουν, αναπόφευκτα αυτό θα αποτυπωθεί και στο φανταστικό σύμπαν ενός βιβλίου. Όμως, αλίμονο αν χάναμε την ελπίδα μας! Όπως ψάχνω και στην πραγματική ζωή για την όμορφή της πλευρά, μέσα από τους δεσμούς που έχω χτίσει και χτίζω, έτσι και με τη συγγραφή επιχειρώ να δείξω πως ακόμη και σε μια πιο σκοτεινή εποχή οι φωτεινοί άνθρωποι, θα σε τραβήξουν ο φως! Για μένα πάντα οι άνθρωποι είναι το κλειδί, είτε οι πραγματικοί, είτε οι φτιαγμένοι από μελάνι και χαρτί!

Τι σημαίνει για σένα προσωπική ελευθερία και πώς την ορίζεις μέσα στο βιβλίο σου;

Το να μπορείς να διατηρείς υγιείς και στέρεες σχέσεις, μέσα στις οποίες είσαι ο εαυτός σου και εκφράζεσαι χωρίς φόβο είναι για μένα προσωπική ελευθερία. Να σε σέβονται και να σέβεσαι. Να μην υπάρχει ανάγκη για έγκριση των επιθυμιών ή των πράξεων σου, μόνο αλληλοκατανόηση. Δύσκολο και εξιδανικευμένο. Το δουλεύουμε ωστόσο με τους δικούς μου ανθρώπους και συχνά το καταφέρνουμε.

Περίπου με τον ίδιο τρόπο προσπάθησα να την αποδώσω και στο βιβλίο μου, ίσως κάπως με μια προσαρμογή στην εποχή των ηρωίδων βέβαια.

Θεωρείς ότι η αναζήτηση της ελευθερίας είναι ατομική υπόθεση ή επηρεάζεται από το κοινωνικό περιβάλλον;

Και τα δύο! Δε ζούμε μόνοι μας, οπότε το κοινωνικό περιβάλλον και οι διαπροσωπικές μας σχέσεις επηρεάζουν σίγουρα τη δυνατότητα διατήρησης της ατομικής μας ελευθερίας. Το ίδιο την επηρεάζουν και κάποιες επιλογές μας. Αν επιλέξεις για παράδειγμα, να φέρεις στον κόσμο ένα παιδί, αλλάζεις την εξίσωση άρδην.

Πάραυτα, στο τέλος της μέρας, ο εαυτός σου και οι επιλογές σου είναι το κομμάτι πάνω στο οποίο έχεις τον μεγαλύτερο έλεγχο και καλό θα είναι εκεί να εστιάσεις και να θέσεις τα όρια σου στο κοινωνικό περιβάλλον.

Στο τέλος του βιβλίου, οι ηρωίδες σου καταφέρνουν να βρουν την ελευθερία που επιθυμούν; Αν ναι, με ποιο κόστος;

Θα έλεγα πως οι περισσότεροι ήρωες τελικά ζουν αυτό που τους αξίζει. Αλλά όχι όλοι, όπως συμβαίνει και στη ζωή άλλωστε. Όσο για το κόστος, είναι κι αυτό ανάλογο των πράξεων τους. Ας πούμε, το να διεκδικείς την ατομική σου ελευθερία ούσα γυναίκα στην ελληνική επαρχία του ’60, ήταν μια πράξη επαναστατική και κάθε επανάσταση πληρώνεται προτού δικαιωθεί…

Αν έγραφες μια συνέχεια στο Πορτρέτο των Αρραβώνων, πώς θα φανταζόσουν τις ζωές των ηρωίδων σου χρόνια αργότερα;

Το Πορτρέτο των Αρραβώνων είναι ένα βιβλίο που έχει «κλείσιμο των κύκλων». Ακολουθεί τις ηρωίδες του και γενικά τους περισσότερους ήρωες του, όχι μόνο τις κεντρικές ηρωίδες, μέχρι εκεί που χρειάζεται για να υποθέσει κανείς με σιγουριά πως έζησαν τη ζωή τους. Δε νιώθω την ανάγκη να φανταστώ τίποτα περισσότερο, έχω «δει» τις ζωές τους, πήρα-έδωσα τις απαντήσεις που ήθελα μέσα από τις διαδρομές τους και νομίζω το ίδιο θα ισχύσει και για όποιον το διαβάσει.