Νατάσα Παπατσαρούχα : “Το Ταξιδιάρικο Πιάτο: Ένα Παραμύθι που Γεφυρώνει Αναμνήσεις, Πολιτισμούς και Όνειρα”

Τα παιδικά βιβλία έχουν τη δύναμη να μας ταξιδεύουν, να μας εμπνέουν και να μας γεμίζουν με συναισθήματα. Στην περίπτωση του Ταξιδιάρικου Πιάτου, το ταξίδι είναι κυριολεκτικό και μεταφορικό ταυτόχρονα. Ένα φαινομενικά απλό αντικείμενο, ένα πιάτο, γίνεται ο πρωταγωνιστής μιας ιστορίας γεμάτης εξερεύνηση, πολιτισμό και νοσταλγία. Στη σημερινή μας συνέντευξη, συζητάμε με τη δημιουργό του βιβλίου, Νατάσα  Παπατσαρούχα για την έμπνευσή της, τις προκλήσεις της συγγραφής, αλλά και τη σημασία που έχουν τα ταξίδια – τόσο στη ζωή όσο και στη φαντασία.

Η Νατάσα Παπατσαρούχα γεννήθηκε τον Ιούνιο του 1984. Μεγάλωσε και ζει στην Αθήνα έχοντας καταγωγή από την Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο. Είναι παιδαγωγός με σπουδές στην προσχολική αγωγή και μητέρα δυο παιδιών. Η δεκαπενταετής της ενασχόληση με παιδιά προσχολικής ηλικίας καθώς και η αγάπη της για την παιδική λογοτεχνία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη συγγραφή αυτού του βιβλίου. Πηγή έμπνευσης αποτέλεσε η γιαγιά της, καθώς ήταν εκείνη που της δώρισε σε ηλικία 5 ετών ένα παιδικό πιάτο, δώρο από τα ταξίδια που τόσο αγαπούσε να κάνει και συχνά εξιστορούσε στην εγγονή της.

Επιμέλεια συνέντευξης: Βασιλική Ευαγγέλου-Παπαθανασίου

Τι σας ενέπνευσε να γράψετε το Ταξιδιάρικο Πιάτο;

Η έμπνευσή μου για το Ταξιδιάρικο Πιάτο προήλθε από ένα παιδικό πιάτο που μου είχε χαρίσει η γιαγιά μου όταν ήμουν παιδί. Θυμάμαι πώς το είχε φέρει πίσω από ένα από τα ταξίδια της, τα οποία τόσο αγαπούσε να κάνει και συχνά μου διηγούνταν με τόσο ενθουσιασμό και ζωντάνια. Το πιάτο αυτό με συνδέει με εκείνη και με τις πιο γλυκές και τρυφερές παιδικές αναμνήσεις. Ένιωσα την ανάγκη να εκφράσω αυτήν την αγάπη με έναν ιδιαίτερο τρόπο, τιμώντας τη μνήμη της και όλα όσα μοιραστήκαμε.

Πώς επιλέξατε τις χώρες και τα αξιοθέατα που παρουσιάζονται στο βιβλίο;

Οι χώρες και τα αξιοθέατα του βιβλίου είναι εμπνευσμένα από τα δικά μου ταξίδια, τις αφηγήσεις της γιαγιάς μου και μέρη που ονειρεύομαι να επισκεφτώ, γιατί το ταξίδι δεν τελειώνει ποτέ!

Υπάρχει κάποιο προσωπικό σας ταξιδιωτικό βίωμα που επηρέασε την ιστορία;

Δεν πρόκειται για ένα συγκεκριμένο ταξιδιωτικό βίωμα, αλλά για το γενικό συναίσθημα που με γεμίζει κάθε φορά που επισκέπτομαι νέους τόπους. Με εντυπωσιάζουν τα αξιοθέατα που έχουν αντέξει στο χρόνο, γιατί οι άνθρωποι που ζουν εκεί τα σεβάστηκαν, τα αγάπησαν και τα ενσωμάτωσαν στον πολιτισμό τους. Επιπλέον, με γοητεύει η διαφορετικότητα της κουλτούρας κάθε λαού, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητάς τους.

Γιατί επιλέξατε ένα πιάτο ως πρωταγωνιστή της ιστορίας;

Ο ήρωας, το πιάτο, δεν ήταν μια συνειδητή επιλογή, αλλά γεννήθηκε μέσα από τη φαντασία μου, επηρεασμένη από την αγάπη μου για το παιδικό πιάτο που μου είχε χαρίσει η γιαγιά μου. Η έννοια του ταξιδιού και το ίδιο το πιάτο έχουν συνδεθεί με διάφορους τρόπους: πρώτον, το πιάτο αυτό ‘ταξίδεψε’ μαζί μου από την παιδική στην ενήλικη ζωή μου, διατηρώντας ζωντανές τις αναμνήσεις και τη σύνδεσή μου με εκείνη, και δεύτερον, το ίδιο το πιάτο έκανε το δικό του ταξίδι, καθώς ήρθε σε μένα μέσα σε μια βαλίτσα από μια άλλη χώρα. Έτσι, το πιάτο, τα ταξίδια και η αγάπη μου για αυτά έγιναν ένα και από αυτή τη σύνδεση γεννήθηκε ο ήρωας και η ιστορία του.

Ποιο ήταν το πιο δύσκολο κομμάτι στη συγγραφή αυτού του βιβλίου;

Το πιο δύσκολο κομμάτι για μένα ήταν η ισορροπία ανάμεσα στο συναίσθημα και στην τεχνική του έμμετρου λόγου. Ο έμμετρος λόγος είναι ο φυσικός τρόπος συγγραφής για μένα, και ήθελα να αποδώσω μέσα από αυτή τη δομή τα συναισθήματα του πιάτου, τις χώρες που περιγράφονται, τα αξιοθέατα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε κουλτούρας. Η πρόκληση ήταν να διατηρήσω την ομοιοκαταληξία και τη μουσικότητα του λόγου, χωρίς να χάσω τη μαγεία και την αίσθηση κάθε χώρας και κάθε προορισμού. Αυτή η ισορροπία μεταξύ τεχνικής και συναισθήματος ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση, αλλά και η πιο όμορφη πτυχή της συγγραφής αυτού του βιβλίου.

Τι θέλετε να μάθουν τα παιδιά μέσα από αυτή την ιστορία;

Μέσα από αυτή την ιστορία, θέλω να φέρω τα παιδιά σε μια πρώτη επαφή με τα αξιοθέατα του κόσμου και τις διαφορετικές χώρες, προκειμένου να αναγνωρίσουν και να εκτιμήσουν αυτόν τον υπέροχο, ποικιλόμορφο και πολύχρωμο κόσμο. Καθώς ο ήρωας ταξιδεύει σε διάφορα μέρη, τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν μερικά από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τα πολιτιστικά στοιχεία κάθε χώρας που περιγράφονται. Σε ένα πιο συναισθηματικό επίπεδο, ήθελα να δείξω ότι είναι σημαντικό να ακολουθούμε τα δικά μας όνειρα, όσο απίθανα και αν φαίνονται, αλλά πάντα με αγάπη και σεβασμό για τους άλλους.

Πώς θεωρείτε ότι το βιβλίο συμβάλλει στην εκπαίδευση και την πολιτιστική ευαισθητοποίηση των παιδιών;

Το βιβλίο μπορεί να αξιοποιηθεί με πολλούς τρόπους στην εκπαίδευση, ανάλογα με τον στόχο που θα θέσουμε. Πρώτα απ’ όλα, επειδή είναι γραμμένο σε έμμετρο λόγο, βοηθά τα παιδιά να εξοικειωθούν με την ομοιοκαταληξία και τον ρυθμό της γλώσσας, κάνοντας τη μάθηση πιο διασκεδαστική.

Παράλληλα, μέσα από την ιστορία και τις εικόνες, εμπλουτίζεται το λεξιλόγιό τους, καθώς έρχονται σε επαφή με νέες λέξεις σε ένα ευχάριστο και φυσικό πλαίσιο. Και για τα μεγαλύτερα παιδιά της Α’ και Β’ Δημοτικού, μπορεί να λειτουργήσει και ως αναγνωστικό, αφού ο ρυθμός και η αφήγησή του τα βοηθούν να εξασκήσουν την ανάγνωση με πιο ευχάριστο τρόπο. Βέβαια, δε σταματάει εδώ! Το βιβλίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως μια πρώτη επαφή των παιδιών με τη γεωγραφία, αφού μέσα από την ιστορία ταξιδεύουν σε χώρες του κόσμου και γνωρίζουν διάσημα αξιοθέατα. Άρα, τελικά, η χρήση του εξαρτάται από την προσέγγιση που θα επιλέξει ο γονιός ή ο εκπαιδευτικός.

Όσον αφορά τον πολιτισμό, νομίζω πως είναι πραγματικά η καρδιά αυτής της ιστορίας. Το πιάτο δε θέλει απλώς να ταξιδέψει έχει ενθουσιασμό, ανυπομονησία, μια λαχτάρα να βρεθεί μπροστά στα αξιοθέατα, να τα δει από κοντά, να τα θαυμάσει. Και ακριβώς αυτή η στάση του – ο σεβασμός, η προσμονή, η ανάγκη του να τα αντικρίσει με τα ‘δικά του μάτια’ – είναι που τελικά καλλιεργεί την πολιτιστική ευαισθητοποίηση μέσα από το βιβλίο. Ξέρουμε καλά πως τα παιδιά διαμορφώνουν τη δική τους αντίληψη για τον κόσμο μέσα από τον τρόπο που αντιδρούμε εμείς οι ενήλικες. Έτσι και το πιάτο γίνεται ένα παράδειγμα για το πώς μπορούμε να προσεγγίζουμε την πολιτιστική κληρονομιά κάθε χώρας. Ο ενθουσιασμός του να γνωρίσει τον κόσμο και ο θαυμασμός του για όσα θα συναντήσει, ελπίζω – και θέλω – να περάσουν αβίαστα στους μικρούς αναγνώστες, γεννώντας τους την επιθυμία να ανακαλύψουν και να εκτιμήσουν τον πολιτισμό γύρω τους.

Πιστεύετε ότι η γαστρονομία είναι ένας καλός τρόπος να γνωρίσουμε έναν πολιτισμό;

Ναι, πιστεύω ότι η γαστρονομία είναι ένας εξαιρετικός τρόπος να γνωρίσουμε έναν πολιτισμό, καθώς συνδέεται άμεσα με τις αισθήσεις μας, και ειδικά η γεύση είναι μια από τις πιο δυνατές. Στο Ταξιδιάρικο Πιάτο υπάρχουν κάποιες αναφορές σε γαστρονομικά στοιχεία, ώστε να δώσουν μια γεύση – κυριολεκτικά και μεταφορικά – από τον πολιτισμό των χωρών που επισκέπτεται το πιάτο. Παρ’ όλα αυτά, η γαστρονομία δεν είναι το επίκεντρο του βιβλίου. Αν και ο ήρωας είναι ένα πιάτο, η ιστορία εστιάζει περισσότερο στην ανακάλυψη και τον θαυμασμό για τα πολιτιστικά στοιχεία κάθε τόπου. Η γαστρονομία είναι σίγουρα ένα κομμάτι της πολιτισμικής ταυτότητας, αλλά εδώ λειτουργεί περισσότερο ως μια πινελιά μέσα στο ευρύτερο ταξίδι.

Αν το Ταξιδιάρικο Πιάτο είχε συνέχεια, τι άλλα ταξίδια θα έκανε;

Το Ταξιδιάρικο Πιάτο θα συνεχίσει, να είμαστε καλά, αλλά στα επόμενα βιβλία η ιστορία δε θα επικεντρώνεται τόσο στα ταξίδια του. Αντί να επισκέπτεται διάφορες χώρες, θα βρεθεί σε νέες περιπέτειες, όπου το κέντρο της προσοχής δε θα είναι οι προορισμοί του, αλλά τα «μυστήρια» που θα καλείται να λύσει. Οι ανακαλύψεις του θα προκύπτουν μέσα από την προσπάθειά του να κατανοήσει καλύτερα τον κόσμο γύρω του. Όσο για το πού αλλού θα μπορούσε να ταξιδέψει το πιάτο, ας το αφήσουμε στη φαντασία των παιδιών! Όπως θα κάναμε και στην τάξη, μετά την ανάγνωση του παραμυθιού, όταν θα ζητούσαμε από τα παιδιά να σκεφτούν ποια μέρη θα ήθελαν εκείνα να επισκεφτεί το πιάτο. Αυτό που μπορώ να πω για το επόμενο βιβλίο είναι πως θα εστιάζει στον πραγματικό κόσμο γύρω τους, με μια θεματολογία που θεωρώ ότι θα αγαπήσουν, εντάσσοντας αρκετό χιούμορ!

Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείτε όταν γράφετε ένα παιδικό βιβλίο;

Για μένα, η συγγραφή ξεκινά πάντα με την έμπνευση. Όταν αυτή έρθει, χάνω την αίσθηση του χρόνου και αφοσιώνομαι πλήρως στην ιστορία, προσπαθώντας να μετατρέψω τις εικόνες που γεννιούνται στο μυαλό μου σε λέξεις. Γίνομαι θεατής της ίδιας μου της φαντασίας και παρακολουθώ τις σκηνές να ξετυλίγονται. Στη συνέχεια, ανοίγω το laptop και ξεκινάω να γράφω, μέχρι να καταφέρω να αποτυπώσω τις εικόνες με λέξεις. Δυσκολεύομαι να εγκαταλείψω το κείμενο μέχρι να έχω τον βασικό κορμό της ιστορίας. Από εκεί και πέρα, επιστρέφω ξανά και ξανά στο κείμενο, κάνω αλλαγές, εμπλουτίζω και διορθώνω, ώσπου να το φέρω στην τελική του μορφή, αυτή που με ικανοποιεί απόλυτα και που εναρμονίζεται με τη φαντασία μου. Είναι μια διαδικασία συνεχούς αναθεώρησης, όπου κάθε λέξη και κάθε πρόταση έρχονται να προσθέσουν ένα μικρό κομμάτι στην ολοκλήρωση του παζλ.

Τι συμβουλή θα δίνατε σε κάποιον που θέλει να γράψει το δικό του παραμύθι;

Η συμβουλή που θα έδινα σε κάποιον που θέλει να γράψει το δικό του παραμύθι είναι να τολμήσει να το κάνει. Η συγγραφή ενός βιβλίου απαιτεί τόλμη και αυτοπεποίθηση, γιατί με τη συγγραφή εκθέτεις ένα κομμάτι του εαυτού σου και εύχεσαι ότι αυτό το κομμάτι θα αγγίξει τις ψυχές των άλλων. Καλύτερα όμως να πεις ότι το προσπάθησα, παρά να μείνεις με την απορία ‘τι θα γινόταν αν το προσπαθούσα’.

Έπειτα, θα τους συμβούλευα να ακούσουν τη δική τους φωνή. Να γράψουν με το δικό τους ύφος και στυλ, αυτό που εκφράζει τον εσωτερικό τους κόσμο. Καθένας μας έχει τη μοναδικότητά του και αυτή είναι που πρέπει να αναδείξει μέσα από το έργο του. Δεν υπάρχει σωστό ή λάθος στο πως εκφράζουμε τη δική μας αλήθεια, γιατί αυτή η αυθεντικότητα είναι που μας κάνει να ξεχωρίζουμε και να επικοινωνούμε με τους άλλους γύρω μας.

Τέλος, να σκεφτούν ότι όταν γράφουν ένα παραμύθι, γίνονται μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Τα παραμύθια είναι ένα από τα θεμέλια στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, που τα βοηθάει να αναπτύξουν τις αξίες τους, να ενισχύσουν τη φαντασία τους και να διαμορφώσουν την προσωπικότητά τους. Επιλέγοντας να γράψουν ένα βιβλίο, συνεισφέρουν σε αυτή τη σημαντική διαδικασία. Είναι μια ευθύνη αλλά και μια υπέροχη ευκαιρία να αφήσουν το δικό τους αποτύπωμα στον κόσμο.

Ποια παιδικά βιβλία ή συγγραφείς σας έχουν επηρεάσει;

Οι δύο συγγραφείς που θαυμάζω για το μεγαλείο και το απίστευτο ταλέντο τους στο να παίζουν με τον έμμετρο λόγο και τις ρίμες είναι ο Ευγένιος Τριβιζάς και η Julia Donaldson. Παραμύθια όπως Τα τρία μικρά λυκάκια του Τριβιζά και The Gruffalo της Donaldson τα θεωρώ αριστουργήματα. Είναι γεμάτα νοηματικό βάθος, φαντασία και αξίες. Ο τρόπος που γράφουν τα παραμύθια τους μαγνητίζει τα παιδιά. Ο ρυθμός, η ομοιοκαταληξία και η ικανότητά τους να δημιουργούν ιστορίες με ποιότητα τους καθιστούν, για μένα, εξαιρετικούς συγγραφείς της παιδικής λογοτεχνίας.

Τι συναισθήματα θέλετε να νιώσουν οι αναγνώστες σας διαβάζοντας το βιβλίο;

Θέλω οι μικροί αναγνώστες να νιώσουν χαρά για όλα όσα θα ανακαλύψουν μαζί με το πιάτο, για κάθε καινούργιο μέρος και κάθε νέο αξιοθέατο που θα περιγράψει. Να νιώσουν τον ενθουσιασμό και τη λαχτάρα του να εξερευνούν καινούργιους κόσμους, να γνωρίζουν νέες κουλτούρες και να βλέπουν νέα πράγματα. Να αισθανθούν, γαλήνη μέσα από την υπέροχη εικονογράφηση της ταλαντούχας Λυδίας Χατζημάρκου, η οποία με τα παστέλ χρώματα και τις ανάλαφρες ζωγραφιές της κατάφερε να ζωντανέψει το κείμενο με τέτοια δεξιοτεχνία. Και τέλος, το πιο σημαντικό, θέλω να ονειροπολήσουν, να αισθανθούν ότι ταξιδεύουν και εκείνα μαζί του, ότι χάνονται στην ιστορία και ακολουθούν το πιάτο από χώρα σε χώρα με τη φαντασία τους.

Έχετε σχέδια για κάποιο επόμενο βιβλίο;

Ναι, έχω ήδη σχέδια για το επόμενο βιβλίο, το οποίο θα συνεχίσει την ιστορία του αγαπημένου μου πιάτου. Αυτή τη φορά, όπως προανέφερα, η έμφαση δε θα είναι τόσο στα ταξίδια του, αλλά σε νέες περιπέτειες, όπου το πιάτο θα κληθεί να λύσει προβλήματα και να απαντήσει σε απορίες, πάντα με τον δικό του μοναδικό και διασκεδαστικό τρόπο. Ελπίζω να καταφέρω να δημιουργήσω μια σειρά βιβλίων με το πιάτο ως κεντρικό ήρωα, που θα εξερευνά νέους κόσμους και θα αντιμετωπίζει διαφορετικές καταστάσεις. Στόχος μου είναι να εμπνεύσω τα παιδιά να ανακαλύψουν τον κόσμο γύρω τους, να ενισχύσουν τη φαντασία τους και να γεμίσουν το μυαλό τους με νέες εικόνες και εμπειρίες.