Matthew Perry- Η μοναξιά των εξαρτήσεων

Είναι τόσες οι φορές που η κοινωνία σχολιάζει την προσωπικότητα των εξαρτημένων. Είτε αυτό αφορά ναρκωτικά, είτε αλκοόλ είτε οποιαδήποτε άλλη παθογόνα εξάρτηση. Η κοινωνία λοιπόν και τα μικρά πηγαδάκια που έχουν ως μόνη πληροφόρηση την «κορεκτίλα» των πρέπει διέπονται από πλήρη άγνοια για το τι ακριβώς βιώνει ο χρήστης και ποιοι είναι οι λόγοι που οδηγούν έναν άνθρωπο σε σχέση με την εξάρτηση.

Αρχικά υπάρχουν ψυχογενετικοί παράγοντες όπως διαταραχές προσωπικότητας (cluster B) ή νευροαναπτυξιακές διαταραχές ( πχ ΔΕΠΥ). Η βιβλιογραφία για αυτές τις συσχετίσεις είναι επαρκής και μπορεί να γίνει κατανοητή από οποιονδήποτε. Σε κάθε περίπτωση, σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε να σπάσουμε την άγνοια της κοινωνίας και να οπλίσουμε τους γονείς με γνώση  που ίσως δώσει στα παιδιά μας ένα ακόμα «όπλο» για να μεγαλώσουν  μακριά από τη μοναξιά αυτού του μονόδρομου.
Αρχικά, θα σπάσουμε το στερεότυπο της ευαίσθητης ψυχής, του καλού παιδιού, του ταλαιπωρημένου από τη ζωή που η άδικη μοίρα το έριξε στα ναρκωτικά και στο αλκοόλ. Αν το δούμε ποσοτικά και με καθαρές στατιστικές τα παιδιά που αντιμετωπίζουν αντιξοότητες στη ζωή τους δεν οδηγούνται κατά κανόνα στην εξάρτηση αλλά στην επιτυχία, καθώς το φορτίο της δυσκολίας γίνεται κίνητρο και όχι δικαιολογία. Επιπρόσθετα δεν υφίσταται κακή στιγμή, καθώς ένα παιδί που δοκιμάζει ναρκωτικά ή μπλέκει στα δίχτυα του αλκοολισμού γνωρίζει πως αυτό κοστίζει. Η πληροφορία στις μέρες μας είναι τόση που δεν υπάρχει η δικαιολογία του δεν ήξερα. Αυτό που βιώνει όμως ο εξαρτημένος, είναι η ανάγκη του να πάψει να νιώθει. Χρειάζεται το μαγικό κουμπί που θα τον παύσει από τα συναισθήματα γιατί βιώνει συνεχιζόμενο πόνο τον οποίο δεν θέλει να αντιμετωπίσει. Ο εξαρτημένος εθίζεται στην ντοπαμίνη, στην ορμόνη της χαράς, αυτή που απλόχερα του χαρίζει η ουσία και που οι υπόλοιποι μη εξαρτώμενοι προσπαθούμε να αποκομίζουμε από το καθημερινό νόημα που ο καθένας μας θέτει στη ζωή του.

Πολύ εύκολα, καθένας από εμάς θα βρει μια στιγμή του τον τελευταίο μήνα, έβαλε ένα ποτήρι κρασί μετά από μια δύσκολη μέρα για να αποσυμπιεστεί από την πίεση και τις σκέψεις, Και νιώσαμε καλά με αυτό το ένα ποτήρι. Τι συμβαίνει όμως όταν το ένα ποτήρι γίνει δύο, έπειτα μπουκάλι και αργότερα ο καφές αντικατασταθεί από αλκοόλ;
Σε αυτό το δρόμο των εξαρτήσεων υπάρχει μόνο μοναξιά και ο χρήστης κάνει αυτή την επιλογή. Συνήθως, και ειδικά στα πρώτα στάδια ή στο σημείο όπου ο εθισμός δεν έχει ακόμα γίνει εμφανής στο σώμα, ο χρήστης βιώνει την αποδοχή. Ο περίγυρός του και όσοι είναι έξω από την οικογένεια που βιώνει το πρόβλημα, βλέπουν έναν άνθρωπο χαρούμενο, λειτουργικό, με οξύ πνεύμα. Αυτή η αποδοχή δίνει στον χρήστη το άλλοθι πως όλα πάνε καλά και με αποδέχονται για αυτό που είμαι μη βάζοντας βέβαια στην εξίσωση το γεγονός πως ο φίλος με τον οποίο συναντώνται αραιά και που ή που περιστασιακά μιλάνε στο τηλέφωνο δεν έχει τη μεγάλη εικόνα. Αυτή την εικόνα γνωρίζει μόνο η οικογένεια η οποία και είναι σαφώς πιο δεικτική και που δεν χαϊδεύει τα αυτιά του χρήστη.
Είναι εξίσου σημαντικό να αναφέρουμε το κομμάτι της απόδοσης των ευθυνών. Για τις επιλογές του χρήστη ευθύνες δεν έχει ούτε η σκληρή μοίρα, ούτε η καλοσύνη του χρήστη, ούτε ένας τσακωμός, ούτε η κακιά στιγμή. Την ευθύνη του εθισμού την έχει αποκλειστικά ο χρήστης όπως και κάθε ηθική αυτουργία. Όσοι χρήστες έχουν καταφέρει να απεξαρτηθούν γνωρίζουν μέσα από τη διαδικασία της ψυχοθεραπείας πως ο μόνος εχθρός αλλά και το μόνο στήριγμα σε αυτή τη μάχη είναι ο ίδιος τους ο εαυτός. Κανείς δεν μπορεί να πάρει από το χέρι τον χρήστη και να τον κάνει καλά, δεν υπάρχουν μαγικά ραβδιά και σίγουρα δεν είναι κανείς εκπαιδευμένος στο να σώσει έναν άνθρωπο με τόσο σοβαρό πρόβλημα. Κάπου εδώ θα πρέπει να επαναλάβουμε πως η άγνοια πολλές φορές επιφορτίζει μία ήδη βεβαρημένη κατάσταση. Για παράδειγμα, όταν η γειτονιά κατηγορεί την οικογένεια που καλόμαθε το παιδί της και αυτό δεν ήταν αρκετά δυνατό ώστε να μην παρασυρθεί στα ναρκωτικά, το μόνο που καταφέρνει είναι να την “φορτώνει” με επιπλέον τύψεις και ενοχές οι οποίες δεν της ανήκουν.

Αυτό που σίγουρα θα πρέπει να κάνει η οικογένεια στην ανατροφή των παιδιών είναι να μην τα προικίζουν με το λεγόμενο πρώιμο ψυχικό τραύμα το οποίο στην ενήλική ζωή λειτουργεί ως αδύνατο πένθος, μία κατάσταση δηλαδή που η διαδικασία του πένθους αδυνατεί να ολοκληρωθεί περνώντας από όλα τα στάδια και να φτάσει στη “λύση” δηλαδή στην αποδοχή. Οι γονείς δεν χρειάζεται να ξεφυλλίζουν οδηγό ανατροφής παιδιών ούτε να λειτουργούν με manual χειρισμού όλων των καταστάσεων. Αυτό που θα πρέπει πρωτίστως να ακολουθούν είναι το ένστικτό τους και να κατανοήσουν πως τα παιδιά είναι αόρατα συνδεδεμένα με τους γονείς και δη τη μητέρα, και καταλαβαίνουν τα πάντα. Ακόμα και μια απώλεια που βιώνει η μητέρα όταν το παιδί είναι ακόμα μωρό μπορεί να έχει σοβαρό αντίκτυπο. Αυτό λοιπόν που προτείνεται είναι οι τροφοί του παιδιού να φροντίσουν να είναι καλά και αν βιώνουν δύσκολες καταστάσεις να ζητήσουν βοήθεια. Στη βρεφική και πρώιμη νηπιακή ηλικία οι συνάψεις που δημιουργεί ο εγκέφαλος μας καθορίζονται πλήρως από τα ερεθίσματα που παίρνουμε και όσο κι αν πιστεύουμε πως ένα μωρό ή ένα μικρό παιδί δεν μπορεί να το αντιληφθεί, όχι απλώς το αντιλαμβάνεται, αλλά προικίζεται με αυτό που του δίνεται από τους γονείς. Το ρητό που λέει ευτυχισμένα παιδιά – ευτυχισμένοι γονείς αντιστρέφεται πλήρως και η επιστήμη μας το επιβεβαιώνει παντοιοτρόπως. Ευτυχισμένοι γονείς- ευτυχισμένα παιδιά. Φυσικά καθείς από εμάς μπορεί να πορεύεται «πενθώντας» πληγές από την παιδική μας ηλικία αλλά φαίνεται πως όσοι οδηγούνται σε εξαρτήσεις έχουν μια πιο στενή σχέση με αυτή την κατάσταση. Και σε αυτή τη διαδρομή τους, όπου θρηνούν, επιλέγουν τη μοναχικότητα της χρήσης ουρλιάζοντας παράλληλα για βοήθεια. Είναι ακριβώς όπως ο βουβός πόνος ενός ανθρώπου σε μία τελετή αποχαιρετισμού όπου δεν μιλά, δεν σπαράζει, μπορεί να χαμογελά ή να αστειεύεται αλλά το βλέμμα και η όλη μετάφραση της στάσης του φωνάζει βοήθεια. Με τον ίδιο τρόπο ο εξαρτημένος απομονώνεται και βιώνει μοναχικά το πένθος του ουρλιάζοντας για βοήθεια με τη χρήση.

Με αφορμή λοιπόν το θάνατο του αγαπημένου όλων μας Matthew Perry, οφείλουμε να ενημερωθούμε τουλάχιστον για όσα δεν πρέπει να κάνουμε στη συναναστροφή μας με τους χρήστες και για το πώς μπορούμε να στηρίξουμε τις οικογένειες τους. Η απόφαση για τη νίκη απέναντι στην εξάρτηση βρίσκεται πάντα στους ίδιους.