Η Μαγεία της Μετάφρασης: Συζήτηση με τη Μαρία Μαντή για Το σεντούκι με τις λέξεις

Η μετάφραση ενός παιδικού βιβλίου είναι μια απαιτητική αλλά και μαγευτική διαδικασία. Δεν πρόκειται απλώς για τη μεταφορά λέξεων από μια γλώσσα σε μια άλλη, αλλά για τη διατήρηση της ψυχής, του ύφους και της μαγείας του πρωτότυπου κειμένου. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, η μεταφράστρια Μαρία Μαντή μάς μιλά για την εμπειρία της με Το σεντούκι με τις λέξεις, ένα βιβλίο που αναδεικνύει τη δύναμη της γλώσσας και την ανεξάντλητη δυνατότητα της λεξιπλασίας.

 

Με γοητευτική απλότητα και παιχνιδιάρικο χιούμορ, το βιβλίο δίνει στα παιδιά την ευκαιρία να ανακαλύψουν τον κόσμο των λέξεων και να κατανοήσουν τη σημασία τους. Η Μαρία Μαντή μοιράζεται τις προκλήσεις και τις χαρές της μετάφρασης, αποκαλύπτοντας πώς κατάφερε να μεταφέρει τη μουσικότητα και τη φαντασία του πρωτότυπου κειμένου στη νέα γλώσσα.

Επιμέλεια συνέντευξης Βασιλική Ευαγγέλου-Παπαθανασίου 

 

Πόσο δύσκολο ήταν να μεταφέρετε τη μαγεία των λέξεων του πρωτότυπου κειμένου στη μετάφραση;

Ήταν μια διαδικασία πολύ όμορφη και δημιουργική, αλλά ταυτόχρονα και δύσκολη, γιατί η γερμανική γλώσσα έχει άλλη λογική στον σχηματισμό νέων λέξεων, μια μεγαλύτερη ευελιξία στη λεξιπλασία.

 

Υπήρχαν σημεία στο κείμενο που σας δυσκόλεψαν ιδιαίτερα στη μεταφορά τους στη νέα γλώσσα;

Σχεδόν όλο το κείμενο – δηλαδή η δημιουργία επιθέτων που, ακόμα και αν δεν ήταν σε απόλυτη αντιστοιχία με τη γερμανική λέξη, έπρεπε να ταιριάζουν με την εικόνα που καλούνταν να συνοδεύσουν.

 

Προσπαθήσατε να μείνετε όσο το δυνατόν πιο πιστή στο πρωτότυπο ή κάνατε προσαρμογές ώστε να ταιριάζει καλύτερα στη νέα γλώσσα και κουλτούρα;

Στο παρόν κείμενο οι μόνες αλλαγές υπαγορεύονταν από τη διαφορετική λειτουργία των γλωσσικών δομών. Δεν χρειάστηκε να γίνει κάποια άλλη προσαρμογή.

 

Υπάρχει κάποια φράση ή απόσπασμα που αγαπήσατε ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της μετάφρασης;

Ακόμα και τώρα που απαντάω στην ερώτηση, έχει κολλήσει στο μυαλό μου η φράση που βλέπουμε και στο οπισθόφυλλο του βιβλίου: «Μόλις οι λέξεις βγουν από το στόμα σου, αποκτούν μια μαγική δύναμη. Να τις χρησιμοποιείς με σύνεση. Με τη βοήθειά τους, κάνε τον κόσμο σου να ανθίσει».

 

Πώς καταφέρατε να διατηρήσετε τη ροή και το ύφος του παραμυθιού στη νέα γλώσσα;

Ήταν τόσο όμορφα το πρωτότυπο κείμενο και η ιστορία, που με οδήγησαν από μόνα τους

 

Το βιβλίο μιλάει για τη δύναμη των λέξεων. Πιστεύετε ότι οι λέξεις αποκτούν διαφορετική δύναμη όταν μεταφράζονται σε μια άλλη γλώσσα;

Το ευκταίο είναι να μη χάνουν την αρχική τους δύναμη κατά τη μεταφραστική διαδικασία. Στόχος του μεταφραστή είναι να μεταφέρει στη γλώσσα του, όχι μόνο το περιεχόμενο, αλλά και το ύφος και την αισθητική απόλαυση του πρωτότυπου κειμένου.

 

Οι μεταφράσεις παιδικών βιβλίων απαιτούν ιδιαίτερη ευαισθησία. Ποιο ήταν το πιο σημαντικό στοιχείο που θέλατε να διατηρήσετε για το παιδικό κοινό;

Ήθελα αυτό που ήθελαν και οι δημιουργοί του βιβλίου: να δείξουμε την αξία της γλώσσας και τα ανεξάντλητα όρια της λεξιπλασίας. Αυτό που λατρεύω στο συγκεκριμένο κείμενο είναι ότι περνάει το μήνυμά του αγαπησιάρικα και με χιούμορ, χωρίς τον παραμικρό διδακτισμό.

 

Πιστεύετε ότι ένα παραμύθι μπορεί να έχει την ίδια επίδραση σε διαφορετικούς πολιτισμούς ή αλλάζει ο τρόπος που γίνεται αντιληπτό;

Πολύ ενδιαφέρουσα η παρατήρησή σας. Θεωρώ ότι μπορεί να αλλάζει ο τρόπος που γίνεται αντιληπτό ένα παραμύθι, ναι. Από την άλλη, μαζί του μπορεί να αλλάζουμε και εμείς και ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε.

 

Έχετε μεταφράσει κι άλλα παιδικά βιβλία; Αν ναι, υπήρχε κάτι ξεχωριστό στη μετάφραση αυτού του έργου;

Ναι, έχω μεταφράσει κι άλλα παιδικά βιβλία – και το καθένα προσφέρει στον μεταφραστή ένα διαφορετικό ταξίδι, μια καινούργια εμπειρία με τις προκλήσεις και τις ομορφιές της. Στο συγκεκριμένο πάντως ξεχωρίζω αυτόν τον συνδυασμό ποιητικότητας και παιχνιδιάρικου χιούμορ που διαθέτει.

 

Ποιο είναι το πιο όμορφο κομμάτι της δουλειάς ενός μεταφραστή παιδικής λογοτεχνίας;

Μερικές φορές, όταν μεταφράζω ένα παιδικό βιβλίο, πάω πίσω στον χρόνο και φαντάζομαι τον οχτάχρονο εαυτό μου να το διαβάζει – και αναρωτιέμαι πώς θα αντιδρούσε, αν θα του άρεσε, αν θα το χαιρόταν κ.λπ. Επίσης είναι απίστευτο συναίσθημα να ακούς το feedback των παιδιών – εγώ έχω συχνά την ευκαιρία ανατροφοδότησης από φίλους και φίλες του δεκάχρονου γιου μου. (υ.γ.: ο οποίος αυτή τη στιγμή διαβάζει αυτά που σας γράφω και προσθέτει: «το πιο τέλειο είναι ότι σε κάθε σειρά εγώ ξέρω τι θα γίνει παρακάτω ΠΡΙΝ κυκλοφορήσει το βιβλίο». Και εγώ θέλω να προσθέσω πόσο πολύ σας ευχαριστώ για τις ουσιαστικές και ενδιαφέρουσες ερωτήσεις σας).