Ελένη Γιαννοπούλου:«Γονιός δεν γεννιέσαι»

Για την Ελένη Γιαννοπούλου μια φράση, μια εικόνα, μπορεί να σταθεί πηγή έμπνευσης.

«Γονιός δεν γεννιέσαι» είναι ο τίτλος του βιβλίου της ψυχολόγου Ελένης Γιαννοπούλου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πνοή.

Η Ελένη Γιαννοπούλου είναι ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια και παιδοψυχολόγος. Σπούδασε Ψυχολογία στο ΕΚΠΑ, συνεχίζοντας με εκπαίδευση σε παιγνιοθεραπεία, δραματοθεραπεία και εικαστική θεραπεία, καθώς και στη Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία. Επίσης έχει ολοκληρώσει τις σπουδές της στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα στο Εθνικό Ίδρυμα Κωφών.

Έχει εμπειρία στο κομμάτι της συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας, ατομικά και ομαδικά. Δουλεύει με παιδιά, εφήβους, ενήλικες και οικογένειες σε θέματα διαπαιδαγώγησης, ουσιαστικής επικοινωνίας γονέων – παιδιών, ανάπτυξης συναισθηματικής νοημοσύνης των παιδιών και ενσυναίσθησης.

Αναπόσπαστο κομμάτι της δράσης της είναι οι ομάδες γονέων. Ούσα και η ίδια μαμά κι έχοντας ώρες κλινικής εμπειρίας στο κομμάτι της σχέσης παιδιών – γονέων, έργο της είναι να εμψυχώνει, να στηρίζει και να καθοδηγεί τους γονείς στη δύσκολη αποστολή τους και να τους δείχνει τρόπους βελτίωσης της σχέσης τους με τα παιδιά αλλά και με τον εαυτό τους. Το βιβλίο «Γονιός δεν γεννιέσαι» είναι το πρώτο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πνοή.

 

 

Ποια είναι η Ελένη Γιαννοπούλου;

Έχω μεγαλώσει και ζω στην Καισαριανή. Είμαι μαμά, ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια και εκπαιδεύτρια γονέων. Πάντα ως θεραπεύτρια με γοήτευαν οι διάφορες δυναμικές που αναπτύσσονταν μέσα στις οικογένειες και τι αποτελέσματα φέρνουν σε ολόκληρο το σύστημα της οικογένειας. Ως ψυχολόγος αλλά και ως μαμά η αποστολή μου είναι να βοηθήσω τους γονείς να χτίσουν ασφαλή σχέση και ουσιαστική σύνδεση με τα παιδιά τους. Είναι κάτι που δυστυχώς μέσα στην καθημερινότητα και τις δυσκολίες πολλές φορές το χάνουμε χωρίς να το καταλάβουμε.

Κατά τα άλλα, είμαι μια ακόμα γυναίκα που όπως όλες προσπαθώ να ισορροπήσω ανάμεσα σε όλα αυτά που καλούμαι να φέρω σε πέρας στην προσωπική κι επαγγελματική μου ζωή.

 

Πώς βοηθάμε το παιδί μας να έχει αυτοπεποίθηση;

Αρχικά να τονίσουμε πως η εικόνα που έχει ένα παιδί για τον εαυτό του διαμορφώνεται μέσα από αυτό που βλέπει μέσα στα μάτια του γονιού. Αυτά είναι ο καθρέφτης του τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν να εισπράττει ότι το αγαπάμε αλλά και ότι το συμπαθούμε, με λίγα λόγια ότι απολαμβάνουμε την παρέα μαζί του. Το επόμενο σημαντικό κομμάτι είναι να αφήνουμε τα παιδιά να κάνουν πράγματα μόνα τους, χωρίς να παρεμβαίνουμε επειδή εμείς «το κάνουμε καλύτερα». Να τους δίνουμε την ευκαιρία να παίρνουν πρωτοβουλίες και να ολοκληρώνουν τα ίδια μια δραστηριότητα, είτε αυτό ανήκει στο κομμάτι της αυτοεξυπηρέτησης (ντύσιμο, φαγητό), είτε στις δουλειές του σπιτιού (μάζεμα παιχνιδιών, στρώσιμο κρεβατιού κτλ). Η αυτοπεποίθηση είναι ένας μεγάλος κατάλογος από παράγοντες, αλλά αν μπορούσαμε να το συνοψίσουμε: Πότε νιώθω αυτοπεποίθηση; Όταν ξέρω πως με αγαπούν άνευ όρων και όταν νιώθω πως τα καταφέρνω.

 

Πόσο σημαντικό είναι το παιχνίδι των γονιών με τα παιδιά;

Όπως είπαμε και παραπάνω, η αυτοεικόνα του παιδιού διαμορφώνεται μέσα από αυτό που βλέπει μέσα στα μάτια του γονιού. Το να περνάμε χρόνο με τα παιδιά μας τα γεμίζει συναισθηματικά, τα βοηθά να μάθουν από εμάς αλλά και τους δίνει το μήνυμα πως απολαμβάνουμε την παρέα τους. Το παιχνίδι είναι ο φυσικός χώρος του παιδιού, οπότε το να παίζουμε μαζί τους είναι μεγάλης σημασίας. Ωστόσο, επειδή σε αρκετούς γονείς είτε δεν αρέσει το παιχνίδι είτε δε γνωρίζουν πώς να παίξουν με τα παιδιά τους, θα έλεγα πως το σημαντικότερο είναι να περνάμε ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά, ακόμα κι αν αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα παιχνίδι, τουλάχιστον όπως έχουμε την έννοια παιχνίδι στο μυαλό μας. Ας μην πανικοβαλλόμαστε με τη λέξη, αυτό που είναι το πιο σπουδαίο είναι ο ποιοτικός απερίσπαστος χρόνος με το παιδί, χωρίς να παρεμβάλλονται οθόνες, τηλέφωνα και συζητήσεις με άλλους ενήλικες. Ο χρόνος που αφιερώνουμε στο παιδί μας δεν χρειάζεται να είναι και ο χρόνος που θα πληρώσουμε ένα λογαριασμό ή θα τσεκάρουμε τα e-mails μας. Ας είναι ο χρόνος που είμαστε οι δυο μας, που του τον αφιερώνουμε να τον αξιοποιήσει όπως θέλει, είτε αυτό σημαίνει πως θα παίξουμε κάτι, πως θα διαβάσουμε ένα παραμύθι, είτε μια βόλτα, είτε ακόμα και αν αυτό σημαίνει πως είμαστε δίπλα του και το παρατηρούμε που παίζει (πολλά μικρά παιδιά το ζητούν αυτό, απλά την παρουσία μας δίπλα τους).

 

«Γονιός δεν γεννιέσαι» μιλήστε μας για το βιβλίο σας.

Αυτό το βιβλίο το έγραψα όταν συνειδητοποίησα πως από όλες τις οικογένειες με τις οποίες έχω δουλέψει, οι περισσότερες μέσα στη μοναδικότητά τους έχουν πολλά κοινά θέματα που τις ταλανίζουν. Ο ρόλος του γονιού είναι πολύ δύσκολος, διότι οι γονείς θέλουμε να δώσουμε το καλύτερο στα παιδιά μας, χωρίς όμως να γνωρίζουμε πάντα ποιο είναι αυτό ή ακόμα και χωρίς να το έχουμε εισπράξει εμείς οι ίδιοι ως παιδιά. Το βιβλίο αυτό λοιπόν είναι ένας φίλος, ένας συνοδοιπόρος στο δύσκολο δρόμο που έχει να διανύσει ο κάθε γονιός, που είναι εκεί για να του δείξει τρόπους και να τον ενθαρρύνει όταν χάνει το κουράγιο του. Να του θυμίσει πως είναι κι εκείνος άνθρωπος και πως δεν χρειάζεται να «αυτομαστιγώνεται» για τα λάθη του, αλλά να προχωράει με σύμμαχο τη γνώση και τα παραδείγματα και άλλων γονέων που αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις.

 

Γιατί ένα παιδί καταπιέζει το θυμό του;

Στις περισσότερες περιπτώσεις ένα παιδί διαχειρίζεται τα συναισθήματά του με παρόμοιο τρόπο με τους γονείς του. Από το παράδειγμά τους μαθαίνει. Όταν μαθαίνουμε σε ένα παιδί πως όλα τα συναισθήματα είναι ανθρώπινα και είναι φυσιολογικό να τα βιώνουμε, πως δεν υπάρχουν καλά και κακά συναισθήματα, αλλά όλα είναι χρήσιμα, όταν του μαθαίνουμε να τα αναγνωρίζει, να τα καλωσορίζει και να τα διαχειρίζεται, τότε το βοηθάμε να χτίσει μια υγιή σχέση με τον εαυτό του. Αυτό είναι δύσκολο γιατί προϋποθέτει να έχουμε δουλέψει πρώτα εμείς οι ίδιοι με τον εαυτό μας και με όσα μάθαμε μεγαλώνοντας. Ο θυμός είναι γενικά ένα παρεξηγημένο συναίσθημα που θεωρείται πολλές φορές «κακό», βλαπτικό ή επικίνδυνο. Αν ένας γονιός φοβάται τον θυμό και τον καταπιέζει, το ίδιο θα μάθει και το παιδί του. Πως αυτό είναι ένα συναίσθημα επικίνδυνο, πως είναι κάτι κακό, άρα και όποιος το νιώθει είναι κακός και πρέπει να κρύβεται και να καταπιέζεται.

Και φυσικά είναι γνωστό πόσα ψυχικά και σωματικά προβλήματα μπορεί να προκαλέσει η καταπίεση των συναισθημάτων. Φανταστείτε πως αν σε έναν ενήλικα μια τέτοια καταπίεση είναι βλαπτική, τι μεγάλη ζημιά μπορεί να κάνει σε έναν οργανισμό που τώρα διαμορφώνεται και αναπτύσσεται, όπως είναι τα παιδιά.

 

Πώς να προστατεύσω ένα παιδί από τα κοινωνικά φαινόμενα παραβατικότητας;

Ένα από τα δυσκολότερα κομμάτια του να είσαι γονιός είναι το να καταλάβεις πως το παιδί σου είναι μια ξεχωριστή ύπαρξη, ξεχωριστή προσωπικότητα και δεν ακολουθεί απαραίτητα τον δικό σου τρόπο σκέψης και δράσης. Στα θέματα των αξιών αυτό που μπορεί να κάνει ένας γονιός είναι όχι να αναγκάσει ένα παιδί να κάνει κάτι, αλλά να το επηρεάσει με το δικό του παράδειγμα. Αυτό είναι μια δουλειά που ξεκινάει από όταν τα παιδιά βρίσκονται σε μικρή ηλικία και συνεχίζεται μέχρι την εφηβεία αλλά και αργότερα. Το μεγαλύτερο εργαλείο που διαθέτει ένας γονιός είναι η σύνδεση με το παιδί του και η ειλικρινής επικοινωνία. Δεν μπορούμε να είμαστε παρόντες παντού, ούτε να τα βλέπουμε όλα, είναι σπουδαίο λοιπόν να χτίσουμε μια σχέση με το παιδί στην οποία να γνωρίζει πως μπορεί να συζητήσει μαζί μας τα πάντα, χωρίς φόβο ότι θα το κρίνουμε, θα το απορρίψουμε ή θα ξεκινήσουμε το κήρυγμα. Το μήνυμά μου στους γονείς είναι να επενδύουν στη σχέση και στη σύνδεση με το παιδί. Όταν αυτή είναι ισχυρή μειώνονται οι πιθανότητες το παιδί να αποταθεί αλλού για να νιώσει πως αξίζει. Αλλά ακόμα και σε περιπτώσεις που μπορεί να μπει σε πειρασμό να κάνει κάτι «όχι σωστό», όταν η σύνδεση είναι δυνατή, θα υπερισχύσει και το παιδί θα το μοιραστεί με τον γονιό.

 

Όλοι σκέφτονται το παιδί στα προβλήματα, οι γονείς όμως έχουν κι αυτοί ψυχή γράφετε σε ένα κεφάλαιο του βιβλίου σας. Τι κερδίζει η οικογένεια από ένα γονέα που είναι ψυχικά υγιής;

Η ψυχική υγεία είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο. Είναι πολλά περισσότερα από την απουσία ψυχικής ασθένειας. Και βέβαια να ξεκαθαρίσουμε πως με τον όρο «ψυχικά υγιής» δεν εννοούμε κάποιον που βρίσκεται μόνιμα σε κατάσταση χαράς, υπομονής ή δεν κάνει λάθη. Για να μην ανοίξουμε σε μεγάλη έκταση το συγκεκριμένο θέμα (για το οποίο θα μπορούσαμε να μιλάμε για μέρες) ας πούμε πως είναι πολύ σημαντικό οι γονείς που είναι ο πυρήνας της οικογένειας αλλά και οι καθοδηγητές της, να έχουν οι ίδιοι μια ειλικρινή και θετική σχέση με τον εαυτό τους και ο ένας με τον άλλον. Να προσπαθούν να φροντίζουν τον εαυτό τους αλλά και τη μεταξύ τους σχέση (από την οποία προέκυψε εξάλλου και η οικογένεια) και να μη ζουν υπό το πρίσμα μιας ζωής μόνιμης θυσίας με πρόφαση τα παιδιά τους. Είναι μεγάλη πληγή για ένα παιδί να βλέπει και να νιώθει πως ο γονιός του δεν είναι καλά. Και αντίστοιχα, μεγάλη η ευτυχία και η ψυχική ασφάλεια που νιώθει ένα παιδί που βλέπει το γονιό του να είναι καλά, χαρούμενος και να φροντίζει τον εαυτό του. Υποσυνείδητα το παιδί σκέφτεται πως αφού ο γονιός μπορεί να φροντίσει τον εαυτό του, είναι σε θέση να φροντίσει και το ίδιο. Και το αντίστροφο. Αν ένας άνθρωπος δεν είναι σε θέση να φροντίσει και να δώσει προσοχή στον εαυτό του, πώς θα το κάνει για το παιδί του; Εξάλλου, από το παράδειγμά μας μαθαίνουν και τα ίδια τα παιδιά.

 

Ένα μήνυμα για τους γονείς που μεγαλώνουν παιδιά με ιδιαίτερες ανάγκες.

Σε αυτούς τους ανθρώπους δεν χρειάζεται να ανοίγουμε το στόμα μας, αλλά τα αυτιά μας. Μόνο να μάθουμε έχουμε από εκείνους. Από τη δύναμή τους, το κουράγιο, το μεγαλείο της ψυχής τους, την υπομονή και επιμονή τους. Ειδικά σε μια χώρα όπως η δική μας, που οι συνθήκες δεν διευκολύνουν το έργο και τον αγώνα αυτών των ανθρώπων. Δε θέλω να πω κάτι στους γονείς αυτούς. Θέλω να τους ακούω, να μαθαίνω από εκείνους και να τους καταθέσω το θαυμασμό και την τεράστια εκτίμησή μου.

Οπισθόφυλλο:

• Γιατί το παιδί μου δεν με ακούει;

• Πώς μπορώ να λύνω τις συγκρούσεις μας γρηγορότερα και ανώδυνα;

• Τι κάνω μπροστά στα έντονα συναισθήματα και τις εκρήξεις του;

• Πώς θα το βοηθήσω να κλείσει πιο εύκολα τις οθόνες;

• Σε τι διαφέρει η τιμωρία από τη συνέπεια, και τι γίνεται με τα όρια;

• Πώς θα το κάνω να μου μιλάει χωρίς πίεση και ερωτήσεις;

• Πώς μπορώ να χτίσω μαζί του μια σχέση αγάπης, αποδοχής και συνεργασίας;

Το να είσαι γονιός είναι σκληρή δουλειά. Μια δουλειά για την οποία δε σε προετοίμασε ποτέ κανείς. Βάζεις τα δυνατά σου για να κάνεις το καλύτερο και πάλι μοιάζει να μην είναι αρκετό. Το βιβλίο αυτό, βασισμένο σε χιλιάδες ώρες συνεδριών με παιδιά και γονείς, θα γίνει ο σύμμαχός σου σ’ αυτό το σπουδαίο και δύσκολο έργο που καθημερινά φέρνεις εις πέρας. Θα σε βοηθήσει να ξεπεράσεις τα εμπόδια στη σχέση σου με το παιδί σου, να βρεις απαντήσεις στις ερωτήσεις, λύσεις στα προβλήματα και δρόμους στα αδιέξοδα. Μαζί θα βάλετε τη βάση στην οποία το παιδί θα χτίσει τη σχέση με τον εαυτό του, τους άλλους και τη ζωή.

Αν θέλεις να γίνετε συνεργάτες με το παιδί σου, που δουλεύουν προς τον ίδιο στόχο, το βιβλίο αυτό γράφτηκε για σένα.